ยุคสมัยและกษัตริย์อย่างใหม่ ในพระราชพิธีสิบสองเดือน

หนังสือ "ยุคสมัยและกษัตริย์อย่างใหม่ในพระราชพิธีสิบสองเดือน" เล่มนี้ มีวัตถุการศึกษาหลักร่วมกัน คือ บทพระราชนิพนธ์ พระราชพิธีสิบสองเดือน ในพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 เว้นแต่งานของพิชญา สุ่มจินดา ที่ใช้วัตถุการศึกษาหลักเพิ่มเติมจากผู้เขียนท่านอื่น คือ ใช้จิตรกรรมพระราชพิธีสิบสองเดือน เป็นวัตถุการศึกษาหลักควบคู่ไปกับหลักฐานลายลักษณ์อักษร ทั้งนี้ ผู้เขียนทุกท่านใช้ พระราชพิธีสิบสองเดือน เป็นแกนหลักสำรวจว่าเกิดอะไรขึ้นบ้างในห้วงขณะ (moments) เมื่อสยามพลิกผันเข้าสู่สยามสมัยใหม่?

คำถามและเรื่องเล่าที่เป็นคำตอบเฉพาะตัวของแต่ละท่าน มีลักษณะร่วมกัน ต่างกัน จนถึงไม่เชิงเหมือนกัน บทความแรกของธงชัย วินิจจะกูล ตั้งคำถามเบื้องต้นก่อนว่า พระราชพิธีสิบสองเดือน แผกไปจากวรรณกรรมชิ้นอื่นที่เคยมีมาเกี่ยวพระราชพิธีในราชสำนักในแง่ขนบวรรณกรรมและสำนึกภูมิปัญญาอย่างไร? ความแหวกขนบนั้นกำลังบอกอะไรกับเรา? ผลงานชิ้นต่อมา อาทิตย์ ศรีจันทร์ ได้ต่อยอดงานวิชาการจากการบรรยายของธงชัยเมื่อปี 2554 โดยมีคำถามสำคัญว่าตัวบท "พระราชพิธีสิบสองเดือน" เกิดขึ้นท่ามกลางบริบทใด? ข้อเสนอหลักของอาทิตย์ คือ พระราชพิธีสิบสองเดือน เกิดขึ้นท่ามกลางบริบทเปลี่ยนผ่านที่ข้อความคิดเรื่องรัฐชาติที่บ่งชี้ผ่านความเป็นศิวิไลซ์กำลังก่อรูปขึ้น ทำให้ พระราชพิธีสิบสองเดือน ผิดแผกไปจากวรรณกรรมเกี่ยวกับพระราชพิธีก่อนหน้า และอื่นๆ อีกหลายบทความ

หนังสือเล่มนี้ไม่ใช่ประมวลความเข้าใจ พระราชพิธีสิบสองเดือน ฉบับสมบูรณ์ เพราะเหลือกำลังมนุษย์และไม่มีประโยชน์ทางวิชาการถ้าไม่มีทางผิดเลย ความรู้ชุดนี้ยังรอคอยการต่อยอดยิ่งๆ ขึ้นไป ทว่าสามารถเป็นตัวอย่างของประมวลการศึกษาหลากแง่มุมในห้วงขณะเดียวกัน ด้วยวิธีวิทยาของศาสตร์ที่ต่างกัน การแบ่งศาสตร์ช่วยลดรูปความรู้ให้เข้าใจง่ายขึ้น ไม่ใช่มุ่งเข้าใจแต่มุมที่ตัวเองคุ้นเคย จึงขอชวนทุกท่านอ่าน ตั้งคำถาม ร่วมหา "รอยตะเข็บ" ระหว่างศาสตร์ หาคำตอบที่หลากหลายและลุ่มลึกขึ้น ขอให้งานวิชาการในหัวข้อที่ฟังดูเหมือนเลยพ้นจากปัจจุบัน มองไม่เห็นอรรถประโยชน์เล่มนี้ จุดประกายแตกแขนงคำถามที่ดีๆ บำรุงวิจารณญาณและความเพลิดเพลินแก่ผู้อ่านทุกท่าน